کرمان یکی از شهر های تاریخی ایران است که صنایع دستی به خصوص قالیبافی در این شهر از ارزش بالایی برخوردار است. بافت فرش در کرمان دارای قدمت زیادی است و به قبل از دوران صفویه باز میگردد، یکی از فرش های کرمان که در موزه شهر مشهد نگهداری میشود نشان میدهد که فرش بافی در این استان متعلق به 500 سال قبل است. کرمان تولید کننده زیباترین پارچه های ابریشمی، شال های پشمی و کرکی است و همین امر باعث شد اهالی آن به این هنر و صنعت روی بیاورند، اوج هنر فرش بافی متعلق به دوران صفویه است. در زمان قاجار به دلیل جنگ و حمله به مناطق این استان، قالیبافی در کرمان با افت و کاهش شدیدی روبرو شد، گفتنی است این حرفه از قرن 19 میلادی و با یاری بازرگانان تبریزی رونقی تازه گرفت و با گشایش کارگاه های بیشمار به دلیل حجم سفارشات باری دیگر قالی کرمان به شکوفایی رسید.
در پایان دوران قاجاریه بسیاری از شرکت های تولید فرش غیروابسته تاسیس گردید و تعداد زیادی طراح و نقشه کش در مشغول به کار شدند، این وضعیت تا جنگ جهانی اول ادامه داشت و بعدها به دلیل بحران های اقتصادی در بازار های خارجی تولید فرش هم متوقف گشت، همین امر تاثیر زیادی روی قالیبافی کرمان گذاشت و دیگر از تولیدات انبوه خبری نبود. اگرچه بحران اقتصادی اروپا و آمریکا برطرف گشت اما متاسفانه دیگر تمایلی به همکاری گذشته نشان ندادند. با وجود تمام اتفاق هایی که برای صنعت فرش رخ داد. قالیچه کرمان در موزه های سراسر دنیا به عنوان زیباترین دست بافته ها حفظ و نگهداری میشود.
برخی از ویژگی های قالی کرمان:
1. برخلاف بسیاری مناطق مختلف در بافت قالی های کرمان از 3 پود استفاده میکنند، دو پود کلفت و یک پود نازک 2. در گذشته گره ها به صورت فارسی بافته میشد، بسیاری از فرش های ظریف کرمان فارسی باف است ولی در نواحی روستانشین از دو نوع گره یعنی فارسی و ترکی بهره میگیرند. (متاسفانه باید گفت دیگراز آن گره های تمیز و مرتب گذشته اثری باقی نمانده است و بافندگان بی ذوق از گره های جعلی مانند گره جفتی که بسیار استحکام و دوام را پایین می آورد یا گره کمانشی در فارسی بافی استفاده میکنند که فرش را بسیار نا مرتب و حاشیه ها را دارای اعوجاج و شیرازه ها را بد فرم نشان میدهد که عموما با وجود نو بودن خیلی زود از بین میروند که اصلا مناسب قالی کرمان نمیباشد.) 3.با بهره گیری از مرغوب ترین مواد اولیه تولید میشدند، در قدیم پرزهای آنهااز پشم های محلی تهیه میشدند که بافتی ابریشم گونه داشت و بسیار نرم و مقاوم بودند. این مواد به آسانی به دست نمی آمد به همین منظور برای تسریع در کار و تقاضای زیاد از پشم های مناطق دیگر استفاده کردند که حالتی خشک داشت. 4. دارها قبل ها به صورت چرخان بودند ولی امروزه فقط از دارهای عمودی استفاده میکنند. رجشمارهای این نوع هم بین 40 تا 80 بافته میشدند 5. رنگرزی قالی های کرمان به صورت سنتی انجام میگرفت و تمامی رنگها از گیاهان رنگزا گرفته میشدند. این رنگ ها دارای درخشندگی و دوام بالایی بود، ترکیب استثنایی رنگ ها و طرح های دلنواز یکی دیگر از خصوصیات برجسته فرش های کرمان است. در انواع معمولی به طور عادی از 15 رنگ استفاده میکردند و در نوع نفیس و با ارزش آن این تعداد رنگ به 30 هم میرسید که بسیار درخور تمجید و تحسین است. برخی از این رنگ ها شامل:لاکی،قرمز مایل به قهوه ای،سرخابی،مسی،کرم،بژ،سورمه ای،سبز و ... از ممتازترین رنگ های بکارگرفته در قالی کرمان است که از گیاهان رنگزا گرفته میشدند.
طرح های قالی کرمان:
اصل نقش قالی کرمان بته جقه بود که از شال های معروف همین شهر الهام گرفته بود گفتنی است به این دوران عصر ترمه هم گفته میشد ولی بعدها با توجه به سلیقه بازارهای خارجی به تبعیت دیگر مناطق نقش های به صورت: اسلیمی، شاه عباسی،لچک و ترنج،سبزیکاری،درختی، قابی، شکارگاه، تصویری (پرتره مشاهیر) و ... رواج پیدا کرد. فرش های کرمان زمانی هم از طرح های گوبلن فرانسوی الهام گرفته بودند که به این دوره هم عصر گوبلن میگفتند.همچنین طرح های گلفرنگ با گل و برگ های شلوغ و ریز یکی معروف ترین نقش ها می باشد، بسیاری از محققان بر این باورند که با توجه به آب و هوای کویری و خشک ، بسیاری از طراحان با بهره گیری از گل و گیاه های متنوع در صدد جبران این کاستی برآیند. با تاسف باید اذعان نماییم به تازگی کشور چین با بهره گیری از طرح و نقش فرش های آنتیک و با استفاده از مواد اولیه مرغوب بافت های بسیار تمیز و ظریفی روانه بازارهای غرب کرده است که خطر جدی برای قالی اصل کرمان به شمار می آید.
1.پشمی: به فرش هایی می گویند که پرزها و تار و پود آن کلا از جنس پشم باشد و از نظر قیمت نسبت به مدل های دیگر پایینتر است. 2. تمام ابریشم: به فرش هایی که چله و پرزهای آن را به طور کل ابریشم تشکیل بدهد و فاقد هرگونه جنس پشمی باشد را تمام ابریشم میگویند. این مدل به دلیل استفاده از ابریشم خالص قیمت بسیار بالایی دارد گفتنی است در شهر قم زیباترین فرش های تمام ابریشم بافته میشود و یکی از مهمترین منسوجات قم به شمار می آید. 3. گل ابریشم: فرش های که چله آن از ابریشم باشد و فقط در قسمتی از حاشیه و برخی از نقش های قالی مانند گل و شاخه ها با نخ ابریشم بافته میشود. 4.کف ابریشم: تفاوت این مدل با فرش تمام ابریشم در این است که چله آن از پشم است ولی پرزهای آن کاملا ابریشم است
انواع فرش دستباف از لحاظ ابعاد:
قالیچه: فرش هایی که ابعاد آن کمتر از 6 متر باشد را قالیچه میگویند (انداره بزرگتر مانند 12،9،6 متری و بزرگتر قالی به شمار می آیند. کناره: فرش هایی که دارای طول بلند و عرض کم هستند را کناره میگویند. این نوع معمولا برای پوشاندن یا مزین کردن راهروها و پله ها بکار گرفته میشوند. ذرع و نیم: ابعاد این قالی ها 1*1/5 سانتیمتر است ذرع و چهارک: ابعاد این فرش های تقریبا 80*130 سانتیمتر است.در برخی مناطق سایزهای کوچک مثل ذرع و چهارک و ذرع و نیم با استفاده از گره فارسی بافته میشود. پشتی: ابعاد قالی های پشتی کوچک هستند و معمولا 60*90 است. این نوع به منظور تکیه گاه استفاده میشود پادری: فرش های بسیار کوچکی که جلوی در یا ورودی ها قرار میدهند را پادری میگویند.
برای رفع لکّه مواد چرب از جمله مداد شمعی و موادی همچون قیر ابتدا مقداری حلال غیر چرب که زود خشک نمی شود بر مقداری پنبه مرطوب بریزید و آن را آرام روی لکّه قرار دهید. به این ترتیب، مقداری از ذرات جذب پنبه و حلّال روی آن می شود. این کار را آن قدر تکرار کنید تا تمام لکّه از بین برود. سپس محل را با پارچه مرطوب و تمیز پاک کنید
لکه شمع بر روی فرش، موکت و سطوح بافت دار
ابتدا با جسمی نوک تیز مانند چاقو و یا حتی ناخن، پارافین سخت شده را بردارید، سپس کاغذ مومی (روغنی) و یا دستمال حوله ای بزرگی را تا کرده و بر روی لکّه حاصل از پارافین قرار دهید. حال اتو را در درجه گرم تنظیم کرده و بر روی سطح کاغذ چندین بار حرکت دهید. حرارت ناشی از اتو، پارافین های باقی مانده در میان بافت ها را آب کرده و جذب کاغذ می کند.
پاک کردن لکّه های قدیمی از فرش
برای رفع لکّه های قدیمی بر جای مانده روی فرش که احتمالاً هنگام لک شدن متوجه آن نشده اید، مقداری کف خمیرریش روی محل لک بریزید. سپس محل را با پارچه ای مرطوب بمالید و بعد آن را با دستمال خشک تمیز کنید. محل لک را با پارچه ی تمیزی بپوشانید و جسم سنگینی مثل کتاب روی آن قرار دهید. هر گاه پارچه مرطوب شد، آن را عوض کنید تا پس از گذشت مدتی، رطوبت فرش از بین برود.
پاک کردن لکّه ی کاکائو، چسب و بستنی از فرش
برای رفع لکّه کاکائو، چسب و بستنی، ابتدا به آرامی اطراف محل مورد نظر را جمع کنید تا لکّه بیشتر پخش نشود. سپس یک قاشق چایخوری مایع ظرفشویی را در یک فنجان آب حل کنید و این محلول را با پنبه یا دستمالی نرم و تمیز روی محل قرار دهید و بدون اینکه محل لکه را بمالید، به آرامی آن را تمیز کنید. چنانچه چند بار این عمل را تکرار کنید، اثر ماده ی ریخته شده به طور کامل از بین می رود. سپس محل مورد نظر را با دستمال مرطوب تمیز کنید.
پاک کردن لکّه های رنگی از فرش
برای پاک کردن لکّه های قهوه، چای و مواد رنگی نظیر آب انگور، ابتدا برای جلوگیری از نفوذ بیشتر ماده ریخته شده، با حوله کاغذی یا دستمال کاغذی به آرامی رطوبت محل مورد نظر را بگیرید. سپس مقداری آب معدنی یا سودا روی آن بریزید و پس از چند دقیقه، محل را با دستمال پاک کنید. آن قدر این کار را تکرار کنید تا هیچ اثری از لکّه بر فرش بر جای نماند.
پاک کردن سریع لکّه فرش
فراموش نکنید که اگر لکّه بر روی فرش بیش از یکی دو روز بماند ثابت می شود، پس توصیه می شود لکّه را هر چه زودتر با مواد پیشنهاد شده پاک کنید.
پاک کردن لکّه ادویه کاری از فرش
برای پاک کردن لکّه ادویه کاری، از کمی آب لیمو و آب استفاده کنید و سپس با دستمال خشک روی آن بکشید تا خشک شود.
آمار مطالب
آمار کاربران
عضو شوید
عضویت سریع
